Ga verder naar de inhoud

Blockx, Jan

° Antwerpen, 25/01/1851 — † Kapellenbos, 26/05/1912

Biografie

Jan Dewilde

Jan Blockx studeerde aan de Vlaamsche Muziekschool van Antwerpen bij Frans Aerts (piano), Joseph Callaerts (orgel) en Peter Benoit (harmonie, contrapunt en fuga, compositie). Blockx werd algemeen beschouwd als Benoits favoriete leerling en als zijn opvolger. Toch wou hij zich onafhankelijk van Benoit opstellen en ook los van de Vlaamse muziekbeweging ontwikkelen. Op aanraden van Jan van Beers trok hij daarom in 1879 naar Leipzig, waar hij bij Carl Reinecke studeerde en contacten had met Edvard Grieg. In tegenstelling tot Benoit had Blockx met zijn muziek geen volksverheffende intenties en richtte hij zich eerder tot de burgerij in de concertzaal en de opera dan tot het volk tijdens openluchtuitvoeringen.

Door het internationale succes van zijn opera's droeg componist Jan Blockx bij tot de verspreiding van de Vlaamse muziek. Blockx kende zijn muziek echter geen volksopvoedende taak toe en was daarom binnen de Vlaamse muziekbeweging zeer gecontesteerd.

Blockx schreef verschillende symfonische werken, waarvan enkele met Vlaamse onderwerpen, zoals de populaire Vlaamse dansen (1884), maar hij is ook de componist van meer abstracte werken als Symfonie in D (1885), het Symfonisch drieluik (1905) en de Suite in den ouden vorm (1907). Het was echter vooral met zijn romantisch-realistische opera's dat Blockx succes zou hebben. Zijn succesopera's Herbergprinses (1896) en Bruid der zee (1901), beide op libretto's van Nestor de Tière, werden opgevoerd tot in Zuid-Afrika en de Verenigde Staten toe.

Niettegenstaande hij met deze opera's veel betekend heeft voor de internationale verspreiding van de Vlaamse muziek en er de jonge Vlaamse Opera mee van het bankroet heeft gered, kreeg hij vanuit flamingantische hoek scherpe verwijten vanwege zijn verbintenissen met de Parijse muziekuitgeverij Heugel. Er ontstond een ware anti-Blockxcampagne, waarvan vooral Edward Keurvels op de achtergrond de animator was. Dat Heugel in de partituur van Herbergprinses alleen de Franse tekst had afgedrukt, dat hij aan Blockx een Franse librettist had opgedrongen voor zijn opera Thijl Uilenspiegel en dat hij bovendien aangedrongen had om deze opera op 16 januari 1900 in de Brusselse Muntschouwburg in het Frans te creëren, twee dagen voor de Antwerpse première, werd beschouwd als een verloochening van de Vlaamse muziekbeweging. Daarenboven werd Blockx ervan beschuldigd dat hij Benoit tegenwerkte in zijn strijd voor een koninklijk conservatorium. Toch schreef Blockx ook nog sporadisch gelegenheidswerken voor de Vlaamse Beweging (zoals Hulde aan Conscience en Klokke Roeland) en bleef hij als repetent meewerken aan de grote uitvoeringen van Benoits cantates en oratoria.

Als leraar harmonie (vanaf 1885) was hij mede verantwoordelijk voor de opleiding van een nieuwe generatie Vlaamse componisten (met onder anderen Lodewijk Mortelmans, Julius Schrey en Flor Alpaerts). Dit alles belette niet dat in 1901 zijn benoeming tot conservatoriumdirecteur als opvolger van Benoit fel werd gecontesteerd. En niettegenstaande hij het conservatorium verder in de geest van Benoits leerplan uitbouwde, bleef de hetze voortduren. Naar aanleiding van de creatie in 1908 van zijn opera Baldie (opnieuw op een libretto van De Tière) publiceerde Jef van Hoof samen met enkele gelijkgezinde vrienden twee nummers van het krantje De Ploege, waarin ze Blockx een onwaardige opvolger van Benoit noemden. Victor Resseler beweerde in twee pamfletten dat Blockx' thema's uit Herbergprinses van Benoit had overgeschreven en dat hij met immorele libretto's en vulgaire muziek de smaak van het publiek verknoeide. Alleen buiten Antwerpen kreeg Blockx steun van onder anderen Florimond van Duyse en Paul Gilson.

Blockx' carrière is symptomatisch voor de evolutie van de Vlaamse muziekbeweging. Als eerste leerling van Benoits school behaalde hij internationale successen en dit met composities die doordrongen zijn van de eigen volksmuziek. Maar voor de Benoit-aanhangers woog dat niet op tegen het feit dat hij zich niet hield aan de strikte taalregels van Benoit.

Les compositeurs belges, 1936, p. 22.

Audio en video

Lied van Arie uit De bruid der zee

Emile Van Bosch, Parlophone opname 1913

Het waren twee koningskinderen uit De bruid der zee

Gezongen door Laurent Swolfs, Brussel, 1906

Bibliografie

Anderen over deze componist

  • Brenta, G.: J. Blockx, in: Panorama de la Musique belge - Deuxième partie: le XIXe siècle, Brochures-programmes de l’I.N.R., Série Française N° 21, Brussel, 1938, p. 25-26.
  • Blockx, F.: Jan Blockx, Brussel, 1943.
  • Dela Montagne, V.: ’k bestijg den Helikon, in: Gregoir, E.: Bibliothèque musicale populaire, ouvrage en trois volumes, dl. 2, Brussel, 1877, p. 57-58.
  • Dewilde, J.: Momentopnamen uit de relatie Peter Benoit-Jan Blockx, in: Realisme en romantiek in vorm en koloriet. Vijf essays over Peter Benoit, Harelbeke, 1994, p. 41-48.
  • E.E. [Edmond Evenepoel?]: Bruxelles. Reprise de Philémon et Baucis - Première représentation de Milenka, de Jan Blockx, in: Le guide musical, jrg. 44, nr. 45, 8 november 1888, p. 286.
  • Gilson, P.: Les compositeurs belges, in: Série française n° 8 - Emissions musicales A, NIR-INR (Brussel, 1936), p. 22.
  • Gregoir, E.: Blockx (Jan), in: Les artistes-musiciens belges au XVIIIme et au XIXme siècle, Brussel, 1885, p. 58-60.
  • Lambrechts, L.: Jan Blockx, in: Muziek-Warande, jrg. 10, nr. 12, 1 december 1931, p. 246-255.
  • N.N.: Belgian Opera for Hammerstein, in: The New York Times, 30 augustus 1908.
  • N.N.: New Blockx Opera at the Manhattan, in: The New York Times, 11 maart 1909.
  • S.[olvay?], L.[ucien?]: Correspondance de Belgique, in: Le Ménestrel, jrg. 54, nr. 46, 11 november 1888, p. 364-365.
  • S.[olvay ?], L.[ucien ?]: Nouvelles diverses - Etranger, in: Le Ménestrel, jrg. 62, nr. 42, 18 oktober 1896, p. 334.
  • Wambach, E.: Correspondances - Anvers, in: Le guide musical, jrg. 42, nr. 43, 25 oktober 1896, p. 695.

Werklijst

  • Cinq morceaux (1908)
    voor twee violen
  • Drieluik (1893)
    voor piano vierhandig, fluit, hobo, engelse hoorn en fagot
  • Humoreske (1890)
    voor strijkkwartet
  • Lied in de oude trant (1872)
    voor fluit, hobo, fagot en vier cello’s
  • Pianokwintet (1886)
    voor pianokwintet

Artikels

Höflich-uitgave: Vlaamse dansen, op. 26 (1884) van Jan Blockx

Jan Dewilde

Nederlandse inleiding bij Höflich-cataloognummer 507a-c, 2005 en 2015

Höflich-uitgave: Suite dans le style ancien

Jan Dewilde

Nederlandse inleiding bij Höflich-cataloognummer 2566

Höflich-uitgave: Kermesse flamande (uit Milenka, 1887)

Jan Dewilde

Nederlandse inleiding bij Höflich-cataloognummer 570

Höflich-uitgave: Suite dans le style ancien (1906-1907)

Jan Dewilde

Nederlandse inleiding bij Höflich-cataloognummer 568

Höflich-uitgave: Symfonisch drieluik (facsimile)

Jan Dewilde

Nederlandse inleiding bij Höflich-cataloognummer 561

Historische teksten

Première van Milenka volgens Le Guide musical

E.E. [Edmond Evenepoel?]

Bruxelles. Reprise de Philémon et Baucis - Première représentation de Milenka, de Jan Blockx

[...] Sans doute, le public était accouru nombreux pour assister à la reprise de Philémon et Baucis; mais il est permis de croire aussi que l’attrait d’une nouveauté chorégraphique entrait pour quelque chose dans l’empressement de ce même public.

Première van Milenka volgens Le Ménestrel

L.S. [Lucien Solvay?]

Nous avons eu, cette semaine, une première à la Monnaie, - une vraie première: un ballet de deux auteurs belges, Milenka, scénario de M. Paul Berlier, musique de M. Jan Blockx.

Jan Blockx

Lambrecht Lambrechts

"De Teniers der Vl. Muziek" was een kind van Antwerpen (1851-1912), waar zijn vroolijke vader, die een behanger was, hem vroegtijdig ontviel, zoodat de aankomende musicus dapper voor zich en de zijnen heeft moeten werken.

Herbergprinses in Antwerpen

L.S. [Lucien Solvay?] en Emiel Wambach

Op 10 oktober 1896 vond in de Vlaamse Opera in Antwerpen de wereldcreatie plaats van Jan Blockx' veristische opera Herbergprinses. Het zou Blockx' meest succesvolle opera worden. Mede dankzij de Parijse muziekuitgever Heugel werd Herbergprinses in vele belangrijke operahuizen opgevoerd.

Herbergprinses in Manhattan

twee anonieme journalisten

Het was de legendarische operadirecteur en impresario Oscar Hammerstein (1846-1919) die in het seizoen 1908-1909 Princesse d'Auberge van Jan Blockx naar de Verenigde Staten haalde en in zijn Manhattan Opera House monteerde.

'k bestijg den Helikon

Victor Dela Montagne

'k bestijg den Helikon, om groene lauwerblaren,
een jonge held ter eer, tot eenen krans te garen,
ik laaf mij aan de bron, die dichter worden doet

Heb je een vraag of heb je een foutje opgemerkt? Zoek je een partituur?

Of heb je zelf nog meer informatie over deze persoon, contacteer ons dan.