De Vries, Alex

Lien Alaerts

Alex De Vries werd geboren in 1919 in Amsterdam maar kwam reeds op jonge leeftijd naar Antwerpen. Als elfjarige maakte hij zijn debuut als pianist. Hij studeerde aan het Koninklijk Conservatorium te Antwerpen van 1928 tot 1940 en behaalde daar het diploma voor piano (1935), harmonie (Edward Verheyden, 1936), contrapunt en fuga (Karel Candael, 1939 en 1940) en het hoger diploma voor piano (Marinus de Jong, 1937). Naast die opleiding volgde hij nog privélessen bij Arthur de Greef en Emile Bosquet in Brussel. Later trouwde hij met Denise Tolkowsky, eveneens pianiste en componiste.

Doorheen de jaren behaalde hij verschillende onderscheidingen: de Alexandre Brailowskiprijs (Luik, 1938), de Virtuositeitsprijs van de Belgische regering (Brussel, 1939), de Lomas-Prijs (Brussel, 1939) en de prijs Albert de Vleeshouwer met de cantate Het Kamp (1939) voor tenor en kamerorkest.

Na zijn opleiding was hij leraar piano aan het Koninklijk Conservatorium van Gent van 1946 tot 1958. Vanaf 1958 tot aan zijn overlijden oefende hij diezelfde functie uit aan het Koninklijk Conservatorium van Antwerpen. Daar stichtte hij samen met zijn vrouw de prijs De Vries-Tolkowsky. Deze prijs werd uitgereikt aan de student van het Koninklijk Conservatorium van Antwerpen die het hoogst aantal punten behaalde voor het hoger diploma piano. In 1956 en 1960 maakte hij deel uit van de jury van de Internationale Muziekwedstrijd Koningin Elisabeth. Ook als concertpianist was hij zeer actief met tournees in Europa en Afrika en optredens met belangrijke orkesten onder leiding van A. Cluytens, C. Zecchi, E. Ansermet, P. Colombo en vele anderen.

Tijdens de oorlog moest hij vluchten met zijn vrouw en onderduiken in Gent. Die periode heeft, net zoals bij Denise, weerslag gehad op zijn composities. De Suite op Het beleg van Bergen-op-Zoom (voor strijkorkest) van De Vries en het ballet Concentratiekamp (1945-1946) van Tolkowsky verwijzen naar die donkere periode in het leven van het echtpaar.

Verder componeerde hij werken voor strijkers zoals een Andante voor strijkers op een thema van Arcadelt. De rest van zijn oeuvre bestaat uit werken voor piano, zoals zijn bewerking van het Pianoconcerto van Aram Katsjaturian dat hij vertolkt heeft onder leiding van de componist en liederen op teksten van Paul van Ostaijen, Willem Kloos, Frederik van Eeden en Karel van de Woestijne.

De Vries’ repertoire bevat veel impressionistische muziek en hedendaagse composities. Hij stelde uitermate hoge eisen aan zichzelf als kunstenaar en zag daardoor zijn artistiek geweten vaak onbevredigd in de herscheppingen van grote meesterwerken. Toch zorgden diezelfde eisen voor hoogstaande artistieke prestaties waardoor Alex de Vries veel prestige verwierf in binnen- en buitenland.

Naast componist was hij gekend als humanist en auteur. Hij schreef verscheidene studies over componisten en muzikale onderwerpen zoals De sonate en Mozart, historisch en stilistisch gesitueerd. Niet alleen het onderwerp muziek kwam aan bod, maar ook andere domeinen zoals geneeskunde, psychoanalyse, filosofie, politiek en economie. Zo schreef hij Inleiding tot de algemene en muzikale geheugenleer (1949, herdrukt in 1973) en talrijke essays zoals De muziek in het oeuvre van M. Proust en A. Huxley en Joodse moraal en politiek.

In mei 1964 pleegde hij zelfmoord (de juiste datum van zijn overlijden is onduidelijk: 22 of 23 mei). Zijn vrouw, Denise Tolkowsky, richtte daarop in 1965 het fonds Alex de Vries op dat kansen bood aan jonge musici en hen steunde en begeleidde.