Nieuwsbrief 75 (februari 2009)
1. Een interessant boek over een vergeten componist: Pieter Jan Van Paesschen (1809-1887)
door Evy De Smedt
Pieter Jan Van Paesschen werd op 23 september 1809 geboren in Zonhoven. Muziekonderricht volgde hij in Peer, Hasselt en Meerhout. In Hasselt werkte Van Paesschen als muziekleraar en als organist aan de Sint-Quintinuskerk. Bij zijn sollicitatie in 's-Hertogenbosch in 1839 omschreef hij zichzelf als 'professeur de piano à Hasselt'. Op 12 augustus 1839 werd Van Paesschen aangenomen, na een drie dagen durend examen, als organist van de Sint-Janskathedraal van 's-Hertogenbosch. Naast zijn werk als organist werd van hem ook verwacht dat hij enkele dagen per week gregoriaanse les gaf aan jongeren, desgewenst oefeningen van de koorzangers bijwoonde, en zelf instond voor het onderhoud van het orgel. Hij richtte in dezelfde stad ook enkele koren op, onder andere de eerste liedertafel van Noord-Brabant in 1843, en in 1847 het kathedraalkoor van Sint-Jan. In 1841 werd hij er aangesteld als directeur van de gemeentelijke muziekschool. Uit deze activiteiten blijkt dat Van Paesschen een grote rol speelde in het muziekleven van de stad 's-Hertogenbosch. Pieter Jan Van Paesschen overleed in 1887 op 78-jarige leeftijd.
Als componist schreef Van Paesschen vooral in functie van zijn werk als organist in de kathedraal en als dirigent van verscheidene koren. Zo schreef hij missen, lofzangen, liederen en meerstemmige werken voor mannenkoor en gemengd koor (geestelijk en wereldlijk). Zijn instrumentale werken zijn beperkt tot enkele pianocomposities.
In 1921 werd op een gemeenteraad van 's-Hertogenbosch beslist om Van Paesschen te eren met een straatnaam, de Van Paesschenstraat. In zijn geboortedorp Zonhoven werd in 1987 een monument voor hem opgericht en tegenwoordig wordt er jaarlijks de 'Van Paesschen prijs' uitgereikt aan een Zonhovenaar die zich verdienstelijk heeft gemaakt op cultureel vlak.
Robert Bogaerts bracht met zijn boek de componist-organist Pieter Jan Van Paesschen terug onder de aandacht. De bedoeling van de auteur was om het leven van Van Paesschen zo goed mogelijk te reconstrueren aan de hand van krantenartikels, recensies en concertprogramma’s uit de tijd van Van Paesschen zelf. Uit deze informatiebronnen wordt dan ook rijkelijk geciteerd. Bogaerts deelt zijn boek op in drie grote delen. Het eerste hoofdstuk beschrijft het leven van Van Paesschen in Zonhoven en Hasselt. Een volgend hoofdstuk wordt volledig gewijd aan zijn jaren als organist in 's-Hertogenbosch. Het derde hoofdstuk richt zich op de muziek en de stijl van de componist en geeft een algemene inventaris van Van Paesschens composities.
Dankzij de auteur van dit interessante boek is deze publicatie beschikbaar in de bibliotheek van het Koninklijk Conservatorium van Antwerpen.
J. BOGAERTS, Pieter Jan Van Paesschen (1809-1887): Vlaams musicus, komponist en organist in de kathedraal te ’s-Hertogenbosch, Zonhoven, 1987.
2. Flavie Roquet krijgt de Sabam-prijs
door Annelies Focquaert
Zoals u in onze vorige Nieuwsbrief kon lezen, heeft het Lexicon Vlaamse componisten geboren na 1800 van Flavie Roquet, een jaar na de verschijningsdatum, al heel wat positieve reacties opgewekt. Dat wordt nu nogmaals bevestigd: de eerbiedwaardige instelling SABAM heeft beslist om aan Flavie Roquet de jaarlijkse Fuga-trofee toe te kennen "als blijk van erkentelijkheid voor een ononderbroken op touw gezette activiteit ter bevordering van de hedendaagse Belgische muziek". Ook Thiery Levaux, die de Waalse tegenhanger schreef van Flavie Roquets Lexicon, krijgt deze prijs.
De prijsuitreiking zal plaatsvinden op 14 mei in Brussel.
Het SVM feliciteert Flavie Roquet van ganser harte met deze mooie erkenning van haar werk en inzet!
3. Schetsboeken van Lodewijk Mortelmans elektronisch beschikbaar
door Jan Dewilde
In de historische collectie van de Antwerpse conservatoriumbibliotheek werd eind vorig jaar een pakket manuscripten teruggevonden, dat vermoedelijk ooit in het bezit was van de Antwerpse pianist, dirigent en componist Renaat Van Zundert (1898-1981). Van Zundert studeerde aan het Koninklijk Vlaams Conservatorium in Antwerpen bij August De Boeck en Lodewijk Mortelmans. Hij werd dirigent van verschillende bioscooporkesten en maakte naam als pianobegeleider. Het was ook als begeleider dat hij in 1920 aan het Antwerpse conservatorium werd benoemd; later werd hij er leraar notenleer en transpositie.
Van Zundert moet ook een goed organisator zijn geweest. In 1943 stichtte hij de Antwerpse Concertvereniging, vier jaar later werd hij artistiek directeur van het Kursaal in Oostende en nog eens twee jaar later werd hij in het Casino van Knokke in dezelfde functie benoemd. Van 1953 tot 1958 was hij samen met de componist August Lode Baeyens codirecteur van de Koninklijke Vlaamse Opera. Als componist schreef hij een aantal gesmaakte liederen, zoals Aprilwind (Pol De Mont) en Rondedans (Willem Gijssels). Van Zundert had een grote bewondering voor Mortelmans. Zo heeft de conservatoriumbibliotheek een fraaie foto van Van Zundert waarop hij geportretteerd is onder een foto van zijn leraar Mortelmans.
Voor de studie van Lodewijk Mortelmans zijn diens teruggevonden schetsboeken van groot belang. Ze bestrijken de periode 1916-1933, een periode waarin Mortelmans intens bezig was met het noteren en bestuderen van het volkslied. Verschillende schetsboeken bevatten dan ook notaties van volksliederen. Andere schetsboekjes zijn dan weer interessant omdat ze een blik gunnen in het compositieproces van zijn liederen en pianowerken.
Omdat het om eerder fragiele pianoschetsen gaat, werden alle schetsboeken gescand en daarna opgeborgen in zuurvrije kaften. Deze belangrijke bronnen zijn elektronisch consulteerbaar vanuit de catalogi van de Antwerpse conservatoriumbibliotheek (http://www.artesis.be/conservatorium/bibliotheek/bibliotheek.htm) en vanuit de catalogus van het Vlaams Muziekinstituut (een overkoepelende catalogus van bewaarinstellingen van Vlaams muzikaal erfgoed: (http://anet.ua.ac.be/desktop/vmi). Om deze schetsboekjes te consulteren, gaat u naar een van beide catalogi, klikt u op 'zoeken', daarna op 'geavanceerd zoeken', voert u als zoeksleutel 'auteur' Mortelmans in en vinkt u de filter 'E-info' aan.
4. Concertaankondiging: Peter Benoit-herdenking
door Michaël Scheck
Op 30 maart 2009 om 20 uur vindt de jaarlijkse Peter Benoitherdenking plaats in de Blauwe Zaal van deSingel. Liesbeth Devos en Lucas Blondeel eren met hun liedrecital twee componisten: Jef Van Hoof stierf vijftig jaar geleden, Frits Celis wordt dit jaar tachtig.
Programma
Lodewijk Mortelmans – Als de Ziele luistert
Jef Van Hoof – Wals nr. 3 (piano-solo)
Jef Van Hoof – 't Is stille
Jef Van Hoof – Slaaplied
Jef Van Hoof – Aanroepinge
Jef Van Hoof – Nanoen in huis
Jef Van Hoof – Lentestemming
Emmanuel Durlet – Chrysanten (piano-solo)
Frits Celis – Drei Lieder op. 17 (Am Soldatenfriedhof - Zimmerblumen - Herbstklage)
Frits Celis – De geestelijke Bruiloft op. 4 (De geestelijke bruiloft - Van roos en vogel - De gulden zomer - De bronzen herfst)
Praktisch
30 maart 2009 - 20u00 - deSingel, Blauwe Zaal
Info en tickets: 03/248.28.28
5. Een eeuwigheid geleden: de aanloop naar de wereldcreatie van Katharina van Edgar Tinel
door Jan Dewilde
Met grote verwachtingen werd er toegeleefd naar de wereldpremière van Tinels Katharina. Op 21 februari 1909 schreef Le guide musical: "Cette première sensationelle éveille une vive curiosité à l’étranger et notamment en Allemagne où le nom de M. Tinel a été depuis longtemps popularisé pars les oratorios Franciscus et Sainte-Godelieve. Plusieurs directeurs de théâtres on fait annoncer leur intention d’y assister, ainsi que les principaux critiques." De hoofdrol zou gecreëerd worden door de legendarische Franse mezzo Claire Croiza (1882-1946) die toen, aan het begin van haar carrière, aan de Muntschouwburg verbonden was.
Een week later bracht hetzelfde muziektijdschrift verslag uit van de generale repetitie. Na lovende woorden voor de partituur, werd vooral Croiza geprezen: "Bornons-nous à constater aujourd’hui, la très grande impression produite à la répétition générale par cette Sainte Cathérine, que Mme Croiza incarne sur la scène d’une façon particulièrement séduisante, dans un ensemble vocal, choral et instrumental très soigné, auquel correspond un ensemble décoratif et scénique riche et somptueux."
Volgende maand leest u hier meer over de wereldcreatie.